Hande Arpat
Ekim Devriminin 97. yılını kutladığımız şu günlerde hastanelerimizi bir bir satanları, sağlık hakkımızı hastaneden hapishaneye her yerde ihlal edenleri, üfürükçüleri, hacamatçıları, kadın sağlığına düşman olanları, çocukların payına zamansız ölümler biçenleri, işkencecileri... gelin hepsini bir kenara bırakalım.
Gelin bambaşka bir sese, bir devrimciye, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin ilk Sağlık Bakanı1, Lenin’in sağ kolu, yurttaşların sağlığını her şeyin önüne koyan, işsizliği bir toplum sağlığı sorunu olarak tanımlayan, kadın, çocuk, yaşlı herkes için ayrı ayrı ve bütüncül bir toplumcu tıp sistemini bin bir zorluk içinde inşa eden Semaşko yoldaşa kulak verelim.
İşte Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Toplum Sağlığı Komiseri Nikolai Aleksandroviç Semaşko’nun Uluslararası Rusya için İşçi Yardımının Berlin Konferansındaki konuşması (1923)2,3:
"Toplum Sağlığı Komiserliği’nin görev ve sorumlulukları olağandışı bir şekilde fazla olmasına rağmen, kıtlık nedeniyle beklenen bulaşıcı hastalıklar ve salgınlar konusunda ciddi başarılar elde ettik; buna rağmen, Ukrayna ve doğu kesimlerde bazı bölgelerimizde dizanteri, tifo, kolera ve su çiçeği yeniden patlak vermiş durumda.
Fakat kıtlığın en kötü sonuçları etkilerini daima çocukluk çağında gösterir. Çocuk bedeni bulaşıcı hastalıklara karşı dirençli olup iyileşebilmek için erişkinlere göre çok daha fazla güç sarf eder.
Rusya, dünyadaki en yüksek bebek ölüm oranlarına sahip olması ile kötü bir üne sahiptir. Küçük çocuklarda ölüm oranı %25 civarındadır. Bu oran, kıtlık nedeniyle %32’ye kadar çıkabilmektedir. 1922 yılında bu oranların %20’ye kadar düşmesinde büyük emeği olan Sovyet Hükümetine, işçilere ve destek olan yabancı kurumlara teşekkürler. Savaş boyunca ve özellikle de kıtlık nedeniyle Sovyet Rusya’nın nüfusunda ciddi bir azalma olmuştur; ancak bu azalma ülkenin tüm bölgelerinde aynı değildir. Sibirya’da Avrupa bölgelerine göre daha az bir azalma vardır; bu durum yüksek oranda Avrupa bölgelerinde salgınlar için zemin hazırlayan beslenme ve barınma koşullarındaki büyük eksikliklere bağlıdır.
Toplum sağlığı çalışmalarımızda hastalıkları iki kategoriye ayırmak zorundayız: bir yanda bulaşıcı hastalıklar, bir yanda sosyal hastalıklar. İkinci kategoride toplum sağlığı ile korku verici şekilde etkileşim kuran iki sorun görürüz: verem ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar. Ne yazık ki yönetimimizin kısıtlı olanakları nedeniyle sosyal hastalıkları sanatoryumlarda tedavi edemiyoruz; bu nedenle geçici bir çözüm olarak seyyar dispanserler oluşturuldu. Bu seyyar dispanserler, hastaların gelmelerini beklemeden onlara ulaşıyor, fabrikalara kendileri tıbbi yardım taşıyor, hastalıkların başarıyla üstesinden gelebilmek için her bir vakayı dikkatlice değerlendiriyor. Bu seyyar dispanserler Toplum Sağlığı Komiserliği’nin tüm diğer birimlerinde olduğu gibi, işçilerin farklı kollardaki birlikleri ile yakın temas halinde çalışıyorlar.
Dispanserlere ilaveten, özellikle de orman okulları ve benzeri enstitülerde barındırılan çocuk hastalar için sanatoryumların yeterliliğinin sağlanması adına her türlü çaba sarf ediliyor. Bu işi tamamlamak için geniş ölçekli bir kampanya yürütülüyor. Verem ve fuhuşa karşı mücadele için kadınların işsizlik sorununun çözümüne vurgu yapan özel bir propaganda haftası da düzenlendi.
Bir diğer çalışma alanı anne ve çocuk koruması. Bu amaç doğrultusunda, tüm köy ve kasabalarda işi yalnızca anne ve gebelere danışma vermekle sınırlı olmayan aynı zamanda bu sahada da görev yapan danışma merkezleri kuruldu. Tüm yerleşim birimlerine bebeği olan anneler için özel barınma evleri ve lohusalık evleri kuruldu. Bu yapılanlarla henüz nüfusun yalnızca yarısına yakınına ulaşılabildik.
Bu bağlamda bir şey akıldan çıkarılmamalı. Rusya’da daha önce bu doğrultuda hiç bir şey yapılmamıştı, Sovyet Hükümeti yepyeni bir sayfa açmak zorunda kaldı. Sovyet Hükümeti son derece önemli olan bu sosyal yeniliklere büyük kredi ayırmış durumda.
Çocuk sağlığı yalnızca bebek ve küçük çocukları kapsamamakta, büyük çocuklar ve gençlerin iyilik halini de aynı derecede ciddiye alıyoruz. Tüm bu aktiviteler en büyük desteğini, kıtlığın sonuçları ile ilgilenen ve tümünde kadınların ve gençlerin çalıştığı komitelerin planlı işlerinden alıyor.
Gençlerin düzgün akli ve ahlaki gelişimleri için kültür-fiziğe ayrıca önem veriliyor. Her merkezde fabrikalardan seçilen işçilerin katıldığı aylık kurslar düzenleniyor. Böylece, herkese kültür-fizik öğretebilecek insanlar yetiştiriliyor. Ayrıca üç yıl süren daha ileri seviyede kurslar da mevcut; bu kurslar daha fazla sorumluluk alabilen özel gençlik eğiticileri yetiştiriyor.
Fiziksel ve ruhsal bağlamda muazzam çaptaki ihtiyaçlarımız göz önüne alındığında, bugüne dek başardıklarımız henüz belirgin görünmeyebilir; fakat çok büyük zorluklara rağmen iyi bir başlangıç yapıldı. Savaş ve kıtlık, yetim çocukların sayısını ciddi derecede arttırdı. Bugün Rusya’da Hükümetin sosyal organları sorumluluk almadıkça bakımından ve eğitiminden kimsenin sorumlu olmadığı yaklaşık iki milyon çocuk bulunmakta. Bu iki milyon çocuğun yaklaşık 1 milyon 300 bini evlerde barındırıldı. Şu nokta akıldan çıkarılmamalı; ciddi kıtlık koşulları ve çektikleri zorluklar nedeniyle bu çocukların çoğu sadece fiziksel olarak değil ruhsal olarak da anormal durumda.
Ülkemizdeki durum böyle iken, Uluslararası Rusya için İşçi Yardımı Sovyet Hükümetinin Sağlık Departmanı işlerini desteklemek için en iyi ne yapabilir? Özel bir aktivite hemen akla geliyor. Toplum Sağlığı Komiserliği taşrada hizmet vermek üzere küçük seyyar dispanserler hazırlamak için kolları sıvadı. Bu dispanserler bulaşıcı ve sosyal hastalıklarla mücadeledeki en önemli ilaçları ve gerekli tıbbi yardımı taşıyan tam teşekküllü araçlar olarak Rusya için yurtdışında hazırlanıyor. Uluslararası Rusya için İşçi Yardımı bu seyyar dispanserlerin temini için maddi destek sağlayabilir. Dispanserler, sanatoryumlar, çocuk barınma evleri için gerekli malzeme ve giysileri sağlamak için yapılacak her şey Rusya’nın en önemli işlerine maddi destek ile eş anlamlıdır.
Sadece kıtlığın iyileştirilmesi çalışmalarını ekonomik iyileşmeye devşirebilme çabalarına referans ile, Uluslararası Rusya için İşçi Yardımı spesifik olarak Kırım’daki çalışmalarımıza destek verebilir. Hasta insanların iyileşmek için gittiği bir bölge olan Kırım, Rusya’daki en sağlıklı bölge konumunda. Toplum Sağlığı Komiserliği her yıl binlerce verem hastası işçiyi ılıman iklimi nedeniyle tedavi olanaklarının ve iyileşme şansının en yüksek olduğu bu bölgeye göndermekte. Bu bölgeye Rusya’nın hasta işçilerinin yararlanması için pek çok sanatoryum ve dispanser inşa edildi; sadece bu da değil, kısmen iyileşen işçilerin sağlıklarına tam olarak kavuşabilmeleri için daha uzun süre ile Kırım’da kalabilmeleri sağlandı. Burada kalan işçilerin kendilerine ve Cumhuriyete faydalı olabilmeleri için çiftlikler, bağlar ve benzer olanaklar inşa edildi.
Tüm yoldaşlar Rusya’nın ekonomik hayatının sağlam şekilde yeniden inşa edilebilmesinin altında yatan temel ihtiyacın toplum sağlığını iyileştirmek olduğunun farkında olmalı. Rusya’nın yeniden inşası hijyen, fizik ve sıhhi açıdan büyük gereksinimleri olan hasta bir halk ile yürütülemez. Rusya’nın yeniden inşası sürecindeki büyük ve ağır işlerde toplumun sağlık standardı öncelikli önem taşımaktadır. Uluslararası Rusya için İşçi Yardımını kuran ve destekleyen tüm yoldaşların bu gerçekleri sürekli akılda tutarak, sağlıklı bedenlerin sağlam zihinlerinde sosyalizmin anlaşılmasında yol kat edebilmeyi umut ediyoruz. "
Dipnot
1. SSCB’de bugün anladığımız anlamda “Sağlık Bakanlığı” görevi “Toplum Sağlığı Komiserliği” olarak adlandırılıyordu.
2. Bu konuşma Büyük Britanya Komünist Partisi’nin yayın organı The Communist Review’de yayınlanmıştır (Haziran 1923, Cilt 4, Sayı 2).
3. Metin marxists.org sitesinden edinilmiş (Okunma tarihi 5 Kasım 2014) ve çevrilmiştir. Çevirideki kavramsal yorumlar bana aittir. (https://www.marxists.org/archive/semashko/1923/06/health.htm).
İlerihaber.org
Ekim Devriminin 97. yılını kutladığımız şu günlerde hastanelerimizi bir bir satanları, sağlık hakkımızı hastaneden hapishaneye her yerde ihlal edenleri, üfürükçüleri, hacamatçıları, kadın sağlığına düşman olanları, çocukların payına zamansız ölümler biçenleri, işkencecileri... gelin hepsini bir kenara bırakalım.
Gelin bambaşka bir sese, bir devrimciye, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin ilk Sağlık Bakanı1, Lenin’in sağ kolu, yurttaşların sağlığını her şeyin önüne koyan, işsizliği bir toplum sağlığı sorunu olarak tanımlayan, kadın, çocuk, yaşlı herkes için ayrı ayrı ve bütüncül bir toplumcu tıp sistemini bin bir zorluk içinde inşa eden Semaşko yoldaşa kulak verelim.
İşte Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Toplum Sağlığı Komiseri Nikolai Aleksandroviç Semaşko’nun Uluslararası Rusya için İşçi Yardımının Berlin Konferansındaki konuşması (1923)2,3:
"Toplum Sağlığı Komiserliği’nin görev ve sorumlulukları olağandışı bir şekilde fazla olmasına rağmen, kıtlık nedeniyle beklenen bulaşıcı hastalıklar ve salgınlar konusunda ciddi başarılar elde ettik; buna rağmen, Ukrayna ve doğu kesimlerde bazı bölgelerimizde dizanteri, tifo, kolera ve su çiçeği yeniden patlak vermiş durumda.
Fakat kıtlığın en kötü sonuçları etkilerini daima çocukluk çağında gösterir. Çocuk bedeni bulaşıcı hastalıklara karşı dirençli olup iyileşebilmek için erişkinlere göre çok daha fazla güç sarf eder.
Rusya, dünyadaki en yüksek bebek ölüm oranlarına sahip olması ile kötü bir üne sahiptir. Küçük çocuklarda ölüm oranı %25 civarındadır. Bu oran, kıtlık nedeniyle %32’ye kadar çıkabilmektedir. 1922 yılında bu oranların %20’ye kadar düşmesinde büyük emeği olan Sovyet Hükümetine, işçilere ve destek olan yabancı kurumlara teşekkürler. Savaş boyunca ve özellikle de kıtlık nedeniyle Sovyet Rusya’nın nüfusunda ciddi bir azalma olmuştur; ancak bu azalma ülkenin tüm bölgelerinde aynı değildir. Sibirya’da Avrupa bölgelerine göre daha az bir azalma vardır; bu durum yüksek oranda Avrupa bölgelerinde salgınlar için zemin hazırlayan beslenme ve barınma koşullarındaki büyük eksikliklere bağlıdır.
Toplum sağlığı çalışmalarımızda hastalıkları iki kategoriye ayırmak zorundayız: bir yanda bulaşıcı hastalıklar, bir yanda sosyal hastalıklar. İkinci kategoride toplum sağlığı ile korku verici şekilde etkileşim kuran iki sorun görürüz: verem ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar. Ne yazık ki yönetimimizin kısıtlı olanakları nedeniyle sosyal hastalıkları sanatoryumlarda tedavi edemiyoruz; bu nedenle geçici bir çözüm olarak seyyar dispanserler oluşturuldu. Bu seyyar dispanserler, hastaların gelmelerini beklemeden onlara ulaşıyor, fabrikalara kendileri tıbbi yardım taşıyor, hastalıkların başarıyla üstesinden gelebilmek için her bir vakayı dikkatlice değerlendiriyor. Bu seyyar dispanserler Toplum Sağlığı Komiserliği’nin tüm diğer birimlerinde olduğu gibi, işçilerin farklı kollardaki birlikleri ile yakın temas halinde çalışıyorlar.
Dispanserlere ilaveten, özellikle de orman okulları ve benzeri enstitülerde barındırılan çocuk hastalar için sanatoryumların yeterliliğinin sağlanması adına her türlü çaba sarf ediliyor. Bu işi tamamlamak için geniş ölçekli bir kampanya yürütülüyor. Verem ve fuhuşa karşı mücadele için kadınların işsizlik sorununun çözümüne vurgu yapan özel bir propaganda haftası da düzenlendi.
Bir diğer çalışma alanı anne ve çocuk koruması. Bu amaç doğrultusunda, tüm köy ve kasabalarda işi yalnızca anne ve gebelere danışma vermekle sınırlı olmayan aynı zamanda bu sahada da görev yapan danışma merkezleri kuruldu. Tüm yerleşim birimlerine bebeği olan anneler için özel barınma evleri ve lohusalık evleri kuruldu. Bu yapılanlarla henüz nüfusun yalnızca yarısına yakınına ulaşılabildik.
Bu bağlamda bir şey akıldan çıkarılmamalı. Rusya’da daha önce bu doğrultuda hiç bir şey yapılmamıştı, Sovyet Hükümeti yepyeni bir sayfa açmak zorunda kaldı. Sovyet Hükümeti son derece önemli olan bu sosyal yeniliklere büyük kredi ayırmış durumda.
Çocuk sağlığı yalnızca bebek ve küçük çocukları kapsamamakta, büyük çocuklar ve gençlerin iyilik halini de aynı derecede ciddiye alıyoruz. Tüm bu aktiviteler en büyük desteğini, kıtlığın sonuçları ile ilgilenen ve tümünde kadınların ve gençlerin çalıştığı komitelerin planlı işlerinden alıyor.
Gençlerin düzgün akli ve ahlaki gelişimleri için kültür-fiziğe ayrıca önem veriliyor. Her merkezde fabrikalardan seçilen işçilerin katıldığı aylık kurslar düzenleniyor. Böylece, herkese kültür-fizik öğretebilecek insanlar yetiştiriliyor. Ayrıca üç yıl süren daha ileri seviyede kurslar da mevcut; bu kurslar daha fazla sorumluluk alabilen özel gençlik eğiticileri yetiştiriyor.
Fiziksel ve ruhsal bağlamda muazzam çaptaki ihtiyaçlarımız göz önüne alındığında, bugüne dek başardıklarımız henüz belirgin görünmeyebilir; fakat çok büyük zorluklara rağmen iyi bir başlangıç yapıldı. Savaş ve kıtlık, yetim çocukların sayısını ciddi derecede arttırdı. Bugün Rusya’da Hükümetin sosyal organları sorumluluk almadıkça bakımından ve eğitiminden kimsenin sorumlu olmadığı yaklaşık iki milyon çocuk bulunmakta. Bu iki milyon çocuğun yaklaşık 1 milyon 300 bini evlerde barındırıldı. Şu nokta akıldan çıkarılmamalı; ciddi kıtlık koşulları ve çektikleri zorluklar nedeniyle bu çocukların çoğu sadece fiziksel olarak değil ruhsal olarak da anormal durumda.
Ülkemizdeki durum böyle iken, Uluslararası Rusya için İşçi Yardımı Sovyet Hükümetinin Sağlık Departmanı işlerini desteklemek için en iyi ne yapabilir? Özel bir aktivite hemen akla geliyor. Toplum Sağlığı Komiserliği taşrada hizmet vermek üzere küçük seyyar dispanserler hazırlamak için kolları sıvadı. Bu dispanserler bulaşıcı ve sosyal hastalıklarla mücadeledeki en önemli ilaçları ve gerekli tıbbi yardımı taşıyan tam teşekküllü araçlar olarak Rusya için yurtdışında hazırlanıyor. Uluslararası Rusya için İşçi Yardımı bu seyyar dispanserlerin temini için maddi destek sağlayabilir. Dispanserler, sanatoryumlar, çocuk barınma evleri için gerekli malzeme ve giysileri sağlamak için yapılacak her şey Rusya’nın en önemli işlerine maddi destek ile eş anlamlıdır.
Sadece kıtlığın iyileştirilmesi çalışmalarını ekonomik iyileşmeye devşirebilme çabalarına referans ile, Uluslararası Rusya için İşçi Yardımı spesifik olarak Kırım’daki çalışmalarımıza destek verebilir. Hasta insanların iyileşmek için gittiği bir bölge olan Kırım, Rusya’daki en sağlıklı bölge konumunda. Toplum Sağlığı Komiserliği her yıl binlerce verem hastası işçiyi ılıman iklimi nedeniyle tedavi olanaklarının ve iyileşme şansının en yüksek olduğu bu bölgeye göndermekte. Bu bölgeye Rusya’nın hasta işçilerinin yararlanması için pek çok sanatoryum ve dispanser inşa edildi; sadece bu da değil, kısmen iyileşen işçilerin sağlıklarına tam olarak kavuşabilmeleri için daha uzun süre ile Kırım’da kalabilmeleri sağlandı. Burada kalan işçilerin kendilerine ve Cumhuriyete faydalı olabilmeleri için çiftlikler, bağlar ve benzer olanaklar inşa edildi.
Tüm yoldaşlar Rusya’nın ekonomik hayatının sağlam şekilde yeniden inşa edilebilmesinin altında yatan temel ihtiyacın toplum sağlığını iyileştirmek olduğunun farkında olmalı. Rusya’nın yeniden inşası hijyen, fizik ve sıhhi açıdan büyük gereksinimleri olan hasta bir halk ile yürütülemez. Rusya’nın yeniden inşası sürecindeki büyük ve ağır işlerde toplumun sağlık standardı öncelikli önem taşımaktadır. Uluslararası Rusya için İşçi Yardımını kuran ve destekleyen tüm yoldaşların bu gerçekleri sürekli akılda tutarak, sağlıklı bedenlerin sağlam zihinlerinde sosyalizmin anlaşılmasında yol kat edebilmeyi umut ediyoruz. "
Dipnot
1. SSCB’de bugün anladığımız anlamda “Sağlık Bakanlığı” görevi “Toplum Sağlığı Komiserliği” olarak adlandırılıyordu.
2. Bu konuşma Büyük Britanya Komünist Partisi’nin yayın organı The Communist Review’de yayınlanmıştır (Haziran 1923, Cilt 4, Sayı 2).
3. Metin marxists.org sitesinden edinilmiş (Okunma tarihi 5 Kasım 2014) ve çevrilmiştir. Çevirideki kavramsal yorumlar bana aittir. (https://www.marxists.org/archive/semashko/1923/06/health.htm).
İlerihaber.org